Declaration of the Civil Forum of the Modern Theatre
Forum Obywatelskie Teatru Współczesnego przedstawiło deklarację, która jest wynikiem konferencji "Przyszłość teatru - Teatr przyszłości", która odbyła się 20-21 grudnia br. w siedzibie Fundacji Batorego w Warszawie.
«Teatr nie jest sztuką masową, spektakl nie jest produktem, widz nie jest klientem. Teatr jest laboratorium egzystencji, duchowości, estetyki i polityki. Jego istotę stanowi nieustanne wypracowywanie sposobów zmysłowego, intelektualnego i duchowego odbierania rzeczywistości w jej indywidualnym i ponadindywidualnym wymiarze. Istotą teatru jest ciągłe przetwarzanie impulsów świata w narzędzia jego analizy, oceny i zmiany poprzez wciąż nowe języki ekspresji, dyskutujące przeszłe, teraźniejsze i przyszłe idee, które organizują zbiorową wyobraźnię. Teatr jest zawsze współczesny, wydarza się w rzeczywistym czasie i rzeczywistej przestrzeni międzyludzkich relacji, oddziałuje na bliską sobie zbiorowość za pomocą dyskutowania jej własnych symboli; jest zawsze obywatelski, stanowi bowiem dobrowolne zgromadzenie ludzi, pragnących wziąć udział we wspólnym negocjowaniu sensu indywidualnego i zbiorowego życia.
Obowiązkiem nas wszystkich jest dążenie do wykreowania przestrzeni, w której teatr, jego twórcy i widzowie, będą mogli spotkać się w celu realizacji przypisanych mu funkcji. Szczególnie ważne zadanie przypada tutaj instytucji państwa. To ono - w konstytucji - zostało zobowiązane przez obywateli do wspierania i rozwoju dobra wspólnego, jakim jest kultura oraz zapewnienia wolności twórczości artystycznej i swobody korzystania z dóbr kultury.
W dziedzinie teatru, państwo winno wypełniać to zobowiązanie poprzez: zapewnienie twórcom i widzom teatralnym finansowych gwarancji, które chroniłyby teatr przed podporządkowaniem mechanizmom rynku; aktywnie wspierać autonomię teatru poprzez poszerzanie decyzyjnych kompetencji środowiska artystycznego oraz uniezależnianie od wpływów i interesów innych podmiotów zbiorowych; stworzenie warunków do równego rozważania racji wszystkich twórców i widzów teatralnych, niezależnie od ich pochodzenia, statusu majątkowego, płci, światopoglądu, wieku i innych cech szczególnych.
Poziom artystyczny teatru w Polsce od szeregu lat jest bardzo wysoki. W minionych sezonach pojawili się twórcy, kreujący nowe zjawiska artystyczne, tworzący spektakle doceniane przez widzów, krytyków i badaczy teatralnych w kraju i za granicą. Pojawia się jednak obawa, że teatry w Polsce, poprzez błędne rozwiązania systemowe i braki organizacyjne zmarnują wypracowany dorobek i zaprzepaszczą szanse na stworzenie unikalnego fenomenu kulturalnego o międzynarodowym zasięgu. Uniknięcie takiej sytuacji jest możliwe wyłącznie dzięki wspólnej pracy i dyskusji całego środowiska i zdecydowanej artykulacji jego specyficznych potrzeb i oczekiwań.
Wnioski i postulaty:
1. Istnieje potrzeba stworzenia nowej ustawy, uwzględniającej specyfikę działalności teatralnej oraz przystosowania do niej ustaw: o zamówieniach publicznych, o rachunkowości, o finansach publicznych. Niezbędny jest aneks do kodeksu pracy specyficzny dla pracowników instytucji teatralnych.
2. Należy precyzyjnie określić wzajemne zobowiązania organizatora i instytucji teatralnej, wykluczające istniejące obecnie niebezpieczeństwo manipulacji i wpływów politycznych.
1. a) Istnieje konieczność powołania jawnej i niezależnej komisji konkursowej, składającej się z ekspertów, która wg kryteriów merytorycznych określi wymagania kwalifikacyjne oraz tryb weryfikowania tych kwalifikacji, uprawniających do zajmowania stanowiska dyrektora instytucji teatralnej.
b) Istnieje konieczność stworzenia ujednoliconej procedury wyłaniania dyrektora instytucji teatralnej - w formie konkursu, w trakcie którego według kryteriów merytorycznych przy pełnej jawności wyłonieni zostaną kandydaci zobowiązani do przedstawienia programu prowadzenia instytucji teatralnej (pełna jawność w zakresie: 1. nazwisk kandydatów; 2. programów kandydatów; 3. stenogramu z przebiegu rozmowy kwalifikacyjnej; 4. realność planów wobec budżetu teatru; 5. oświadczenia artystów wymienionych w programie);
c) Jest konieczność połączenia funkcji dyrektora naczelnego i artystycznego w jednej osobie oraz stworzenie stanowiska menadżera odpowiedzialnego za prowadzenie finansowe instytucji teatralnej.
d) Istnieje konieczność wprowadzenia czteroletniej kadencji dyrektorskiej z możliwością jednokrotnego powtórzenia oraz ogłoszenia konkursu na następcę na rok przed upływem kadencji poprzedniego dyrektora, aby zapewnić ciągłość działalności artystycznej teatru. e) Istnieje konieczność przyznawania określonego budżetu instytucji teatralnej na cały czas trwania kadencji dyrektorskiej, bez możliwości jego redukcji.
3. Niezbędne jest usprawnienie i poszerzenie struktur dotychczas istniejącego systemu. Kluczowym mechanizmem jest dla nas dynamizacja życia teatru na wszystkich poziomach jego funkcjonowania.
a) Postulujemy przekształcenia w obrębie instytucji, polegające na większym zintegrowaniu pracy wszystkich działów teatru wokół wspólnego celu artystycznego, który jest istotą działalności teatru.
b) Konieczna jest weryfikacja, rewizja i audyt wszystkich pionów, składających się na instytucję teatralną.
c) Zmiany powinny objąć system wzajemnych relacji pomiędzy teatrami, mechanizmy eksploatacji spektakli, a także wzmożony nacisk na edukację widza. Postulujemy utworzenie trwałego systemu objazdów przedstawień, opartego na sieci teatrów współpracujących ze sobą w zakresie produkcji i eksploatacji. Celowe byłoby wprowadzenie obligatoryjnych pokazów pracy mniejszych instytucji teatralnych na scenach narodowych.
d) Aby zdynamizować życie teatralne należy stworzyć warunki budżetowe, infrastrukturalne i prawne dla funkcjonowania profesjonalnych grup teatralnych, czyli zawodowych zespołów, działających bez stałej siedziby, z możliwością przekształcenia w instytucję (np. 3 lata korzystania z grantów a potem możliwość starania się o stałe dofinansowanie na 3 lub 5 lat).
4. Konieczne jest stworzenie systemu ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych dla nieetatowych artystów teatralnych, w ramach systemu ubezpieczeń dla innych wolnych zawodów.
5. Postulujemy stworzenie systemu oceny artystycznej teatru. Na przykład systemu opartego na następującym mechanizmie: ministerstwo kultury powołuje grupę 100 do 200 ekspertów, z której na koniec sezonu są losowani przedstawiciele, którzy oceniają poziom artystyczny (nie ekonomiczny) wszystkich teatrów publicznych według kryteriów merytorycznych (festiwale, ilość recenzji, rejestracja w TV, imprezy towarzysząc etc.), uwzględniając budżet danej placówki. Taki system mógłby służyć do przyznawania funduszy ministerialnych w wypadku przyjęcia ustawy o instytutach.
Aneks:
Niepokoje związane z tzw. "deregulacją".
Punkt 3.1.7. "Projektu założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw" z dn. 16.09.09 jest instrumentem prywatyzacyjnym, dającym samorządom możliwość powierzenia osobom prawnym (czyli również firmom prowadzącym działalność gospodarczą) zarządzania instytucją kultury na czas nieokreślony, czyli de facto pozbycia się przez państwo instytucji publicznych. Nie możemy dopuścić do takiej sytuacji. W naszej opinii osoby prawne nie mogą mieć możliwości prowadzenia teatrów samorządowych. Jest to sytuacja korupcjogenna i nieprzejrzysta.»
